مدیتیشن، مراقبه یا دیانا چه تفاوتی با تمرکز یا دهارانا دارد؟

وقتی صحبت از مدیتیشن می شود، بسیاری از افراد، فرم نشست چهارزانو با چشمانی بسته را تصور میکنند که یک فرد از این طریق در حال تمرکز است.
مدیتیشن و تمرکز دو واژه ای هستند که در اغلب مواقع در کنار هم به کار می روند ولی توجه به این نکته لازم است که مدیتیشن فرایندی است که به واسطه تمرکز، و بعد از تمرکز برای فرد اتفاق می افتد. این دو از هم جدا هستند.
به عمد واژه ” اتفاق ” را به کار بردم. زیرا اتفاق وضعیتی است که خارج از اراده فردی ولی قطعا در امتداد اراده فردی بوقوع می پیوندد. مدیتیشن بعد از تمرکز و در کسری از ثانیه اتفاق می افتد.
و تمام تلاش های تمرین کننده، برای تجربه های بیشتری از این کسر از ثانیه ی مدیتیشن کردن است. به واسطه ی افزایش دفعات تمرین و انجام مدیتیشن، میتوان به تعداد آن کسرهای ثانیه ها اضافه کرد. و نه افزایش مقدار همان کسر از ثانیه.
فلسفه مدیتیشن برمیگردد به فلسفه دانش ودایی. در این دیدگاه، ذهن مانند یک میمون، مرتبا از یک شاخه به شاخه ای دیگر می پرد. برای مهار این ذهن بازیگوش، تنها توصیه، همچنان مشغول نگهداشتن آن است ولی تنها روی یک موضوع واحد.

امکان توقف کامل ذهن امکان پذیر نیست اما میتوان با یک موضوع مشخص(بسته به نوع و سبک های مختلف تمرکزی) ذهن را درآن ” یک موضوع” مشغول نگه داشت و از پراکندگی ذهن جلو گیری کرد. به عبارت بهتر، میتوان با تمرکز ذهن روی یک موضوع، از پراکندگی آن جلو گیری کرد.

وقتی ذهن را از موضوعات دیگر جدا می کنیم و به سمت موضوع واحدی جلب می کنیم، به این فرایند” پراتیاهارا” میگویند. یعنی باز پس کشیدن حواس از موضوعات جلب کننده حواس.

زمانیکه ذهن از موضوعات پراکنده به سمت یک موضوع واحد هدایت می شود، تمرکز یا  ” دهارانا” صورت می گیرد.
فرایند تمرکز ساده نیست و نیاز است تا فرد تکنیک ها و روشهای مختلفی را تجربه و امتحان کند تا تکنیک و روش تمرکزی مورد علاقه خود را از بین آنها انتخاب کند.
توجه به تنفس، آگاهی از دم و بازدم و به نوعی ارتباط برقرار کردن با نحوه تنفس و حجم هوای دمی و بازدمی( توجه به انواع تمرین های تنفسی یا پرانایاما) یکی از ابتدایی ترین و اتفاقا پر کاربرد ترین و مفید ترین تکنیکهای تمرکزی است.
نگاه کردن به شعله شمع، نگاه کردن به گلبرگهای یک گل، نقاشی کردن، رنگ آمیزی، کلیه کارهای هنری، پیاده روی های طولانی و ….. همگی انواع مختلفی از فعالیتهای تمرکزی هستند. به عبارتی می توان گفت: هر فعالیت ممتد که باعث باز پس گیری حواس از دیگر موضوعات جلب کننده حواس شود، میتواند بعنوان یک فرایند تمرکزی در نظر گرفته شود. گاهی به مدت زمان حداقل بیست دقیقه تمرین یکنواخت و ممتد، تاکید و توجه داده می شود.

نوع فعالیت یا فرایند تمرکزی شما چیست؟